รางวัลเพื่อองค์กรรัฐ จากสหประชาชาติ กับผลงาน การป้องกันมะเร็งปากมดลูก

เมื่อวันที่ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2561 ที่ผ่านมา สาธารณสุขจังหวัดร้อยเอ็ดได้เข้ารับรางวัลองค์กรภาครัฐยอดเยี่ยมแห่งสหประชาชาติประจำปี 2561 ณ เมืองมาราเกช ประเทศโมร็อกโก จากผลงาน “การป้องกันควบคุมมะเร็งปากมดลูกแบบบูรณาการ” ความสำเร็จที่เกิดขึ้นนี้มาจากองค์ความรู้ของ ศ.กิตติคุณ พญ.คุณหญิงกอบจิตต์ ลิมปพยอม ภาควิชาสูติศาสตร์ – นรีเวชวิทยา คณะแพทยศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยที่นำนวัตกรรมเรื่อง “น้ำส้มสายชู” มาใช้ประกอบการตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกครั้งแรกที่ อ.พนมไพร จ.ร้อยเอ็ด ปัจจุบันได้ขยายผลออกไปแล้วไม่น้อยกว่า 30 จังหวัดทั่วประเทศ

รางวัลองค์กรภาครัฐยอดเยี่ยมแห่งสหประชาชาติ (United Nations Public Service Awards) ถือเป็นรางวัลอันทรงเกียรติที่คณะมนตรีเศรษฐกิจและสังคมแห่งสหประชาชาติมอบให้แก่หน่วยงานภาครัฐที่มีผลงานการบริหารงานที่ยอดเยี่ยม เพื่อส่งเสริมการใช้นวัตกรรมในการบริการภาครัฐ กระตุ้นให้ข้าราชการเพิ่มความเป็นมืออาชีพในการให้บริการสาธารณะ ยกระดับภาพลักษณ์ของการให้บริการสาธารณะ รวมทั้งเป็นการรวบรวมและเผยแพร่แนวทางการดำเนินงานที่ประสบความสำเร็จและสนับสนุนให้เกิดการพัฒนาในระดับประเทศและนานาชาติต่อไป

ศ.กิตติคุณ พญ.คุณหญิงกอบจิตต์ ย้อนอดีตถึงแรงบันดาลใจในการช่วยเหลือผู้ป่วยมะเร็งปากมดลูกว่าสมัยเป็นนิสิตแพทย์ ชั้นปีที่ 3 นั่งอยู่ในห้องตรวจผู้ป่วยนอกกับอาจารย์ผู้ใหญ่ท่านหนึ่ง เห็นพ่อเดินจูงลูกมา แม่เดินอุ้มลูกเข้ามาเลือดไหลเป็นทาง เหตุการณ์ที่ผู้ป่วยมะเร็งปากมดลูกเดินเข้ามารับการรักษาในวันนั้น เป็นทั้งภาพติดตาและความรู้สึกติดอยู่ในใจ เป็นเสมือนประกายไฟแห่งความเปลี่ยนแปลงที่ถูกจุดขึ้นในใจที่ต้องการจะทำอะไรสักอย่าง เพื่อช่วยเหลือผู้ป่วยมะเร็งปากมดลูกให้มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น

จากความมุ่งมั่นดังกล่าว เมื่อ ศ.กิตติคุณ พญ.คุณหญิงกอบจิตต์ ดำรงตำแหน่งประธานราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย ระหว่างปี พ.ศ. 2540 – 2544 จึงเริ่มท􀄞ำงานวิจัยเรื่องนี้อย่างจริงจังและผลักดันจนกลายเป็นความร่วมมือระหว่างสาธารณสุขจังหวัดร้อยเอ็ด จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแก่น องค์กรเจไปโก้ (Jhpiego) ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย และกรมอนามัย ในการป้องกันควบคุมมะเร็งปากมดลูกที่ครอบคลุมทั้งระดับปฐมภูมิทุติยภูมิและตติยภูมิ ได้แก่ การฉีดวัคซีนป้องกัน การตรวจด้วยนน้ำส้มสายชู และการรักษาด้วยการจี้เย็น

ศ.กิตติคุณ พญ.คุณหญิงกอบจิตต์ ได้อธิบายถึงกระบวนการตรวจด้วยน้ำส้มสายชูว่าเป็นการตรวจภายในโดยนำเครื่องมือใส่เข้าไปในช่องคลอดคนไข้ เอาน้ำส้มสายชูความเข้มข้น 3 – 5% ป้ายและรอ 3 – 5 นาที หากมีเซลล์ผิดปกติหรือมีความเสี่ยงจะขึ้นเป็นฝ้าขาวแสดงว่าเป็นมะเร็งปากมดลูกระยะแรกเริ่ม แล้วถ้าเอาความเย็นไปจี้นาน 3 นาที เว้น 5 นาที แล้วจี้อีก 3 นาที ระยะแรกเริ่มโดยใช้เวลาทั้งหมดไม่เกินครึ่งชั่วโมง ในหนึ่งวันจะสามารถตรวจคนไข้ได้ประมาณ 20 รายแต่ละรายหากไม่พบฝ้าขาว ก็กลับบ้านได้ แล้ว 5 ปีกลับมาตรวจใหม่อีกครั้ง

การตรวจคัดกรองมะเร็งปากมดลูกด้วยน้ำส้มสายชูและการรักษาด้วยการจี้เย็น (VIA and Cryotherapy) เมื่อปี พ.ศ. 2543 พบว่าโครงการสาธิตในเขตพื้นที่จังหวัดร้อยเอ็ด ปัจจุบันอัตราผู้ป่วยมะเร็งปากมดลูกลดลงไปอยู่ที่อันดับ 5 ซึ่งถือเป็นผลสัมฤทธิ์จากการนำเอาชุดตรวจคัดกรองดังกล่าวมาใช้ควบคู่ไปกับการให้ความรู้และทำความเข้าใจกับคนในพื้นที่ ซึ่งนอกจากจะช่วยเหลือสตรีในประเทศไทยแล้ว องค์ความรู้ดังกล่าวยังได้นำไปใช้เพื่อช่วยเหลือสตรีในอีกหลายประเทศด้วย โดยมีแพทย์และพยาบาลจากประเทศต่างๆ เช่น ลาว กัมพูชา พม่า เอธิโอเปีย เข้ามาฝึกอบรมและศึกษาดูงาน รวมถึงยังได้เดินทางไปจัดการฝึกอบรมในต่างประเทศ เช่น เวียดนาม ยูกันดา ปาปัวนิวกินี เป็นต้น

ผลงานเชิงประจักษ์เหล่านี้คือความแตกต่างจากสิ่งที่เกิดขึ้นเมื่อเกือบ 2 ทศวรรษที่แล้ว ซึ่ง ศ.กิตติคุณ พญ.คุณหญิงกอบจิตต์ ยืนยันว่า ผู้หญิงทั้งหลายไม่ควรจะเสียชีวิตด้วยมะเร็งปากมดลูก สำหรับรางวัล United Nations Public Service Awards 2018 ที่ได้รับถือเป็นความสำเร็จที่สร้างคุณประโยชน์แก่ผู้หญิงทุกคนบนโลกใบนี้